در شرایطی که تنش‌ها میان اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران دو کشور را تا آستانه جنگ پیش برده است، گمانه‌‌زنی‌ها در مورد احتمال حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای و نفتی ایران افزایش یافته و امکان و توانایی اسرائیل در حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران به موضوع بحث تحلیلگران و رسانه‌ها تبدیل شده است.
برخی تحلیلگران و ناظران‌ــ از جمله ایهود اولمرت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، که با نشریه تلگراف گفت‌و‌گو کرده است‌ــ معتقدند حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران به‌تنهایی و بدون حمایت آمریکا دشوار خواهد بود و ممکن است توانایی نفوذ و نابودی تاسیسات زیرزمینی را نداشته باشد و فقط بتواند برنامه هسته‌ای را دچار اختلال و تاخیر کند.
اما چرا چنین عملیاتی دشوار خواهد بود؟
اولین دلیل بعد مسافت است. تاسیسات هسته‌ای اصلی ایران بیش از ۱۶۰۰ کیلومتر با اسرائیل فاصله دارد و هواپیماهای اسرائیلی باید از حریم هوایی عربستان سعودی، اردن، عراق، سوریه و احتمالا ترکیه عبور کنند.
مورد بعدی سوخت است. پرواز رفت‌و‌برگشت به تمام ظرفیت سوخت‌گیری هوایی اسرائیل نیاز دارد و جایی برای حاشیه خطا باقی نمی‌گذارد.
پدافند هوایی ایران مانع سوم است و بمب‌افکن‌های اسرائیلی باید تحت حفاظت جت‌های جنگنده پرواز کنند. بنابراین بر اساس گزارش سرویس تحقیقات کنگره آمریکا، چنین عملیاتی در مجموع به ۱۰۰ هواپیما نیاز خواهد داشت که تقریبا معادل یک‌سوم از ۳۴۰ هواپیمای جنگی نیروی هوایی اسرائیل است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
نابودی تاسیسات نطنز و فردو، که یکی در عمق زمین و دیگری در دل کوه قرار دارد، بزرگ‌ترین چالش اسرائیل خواهد بود و نیازمند بمب‌های ویژه‌ای است بتوانند پیش از انفجار در چند ده متر سنگ و بتن نفوذ کنند.
اسرائیل بمب‌های سنگرشکن مانند بمب‌های ۹۰۰ کیلوگرمی جی‌بی‌یو‌ـ۳۱ (GBU-31) در اختیار دارد که در حمله به مقر حزب‌الله در بیروت استفاده کرد. بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل در آن حمله از ۸۰ بمب استفاده کرد. به عقیده تحلیلگران، حمله‌ای در ابعاد حمله به مقر حزب‌الله بعید است بتواند تاسیسات هسته‌ای ایران را نابود کند و فقط یک سلاح متعارف ساخت آمریکا قادر به این کار است، بمب عظیم و هدایت‌شونده جی‌بی‌یو‌ـ۵۷ای/بی (GBU-57A/B) که ۶ متر طول و ۱۳ هزار کیلوگرم وزن دارد و می‌تواند تا عمق ۶۰ متری زمین نفوذ کند و بعد منفجر شود. ایهود اولمرت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل، معتقد است چنین حمله‌ای فقط با کمک آمریکا ممکن است و تصمیم با آمریکا است.
در شرایطی که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، گفته است از حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران در پاسخ به حمله موشکی جمهوری اسلامی به اسرائیل حمایت نمی‌کند، فشارها از جانب دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق و نامزد جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری، رو به افزایش است و می‌گوید از چنین حمله‌ای حمایت می‌کند.
تاسیسات هسته‌ای ایران در مکان‌های گوناگونی در سراسر کشور پراکنده‌اند، اما فقط برخی از آن‌ها در زیرزمین ساخته شده‌اند. در ادامه به برخی تاسیسات هسته‌ای اصلی ایران اشاره می‌شود.
نطنز
این تاسیسات در قلب برنامه غنی‌سازی هسته‌ای جمهوری اسلامی قرار دارد و در مجاورت کوه‌های اطراف قم در جنوب تهران واقع شده است. تاسیسات نطنز دو مرکز غنی‌سازی را در خود جای داده که یکی زیر زمین و دیگری روی زمین ساخته شده است.
سانتریفیوژهای مرکز زیرزمینی پیش‌تر هدف خرابکاری قرار گرفته‌اند از جمله یک انفجار و قطع برق در سال ۲۰۲۱ که جمهوری اسلامی اعلام کرد از جانب اسرائیل صورت گرفته بود.
فردو
در سمت دیگر شهر قم، تاسیسات فردو در دل کوه احداث شده است که به همین دلیل، احتمالا مقابل بمباران احتمالی نفوذناپذیرتر است. در حال حاضر، بیش از ۱۰۰۰ سانتریفیوژ در فردو فعال است.
اصفهان
یک مرکز بزرگ فناوری هسته‌ای در حومه اصفهان قرار دارد. این مرکز تجهیزاتی برای تولید فلز اورانیوم در اختیار دارد، فرایندی حساس در ساخت سلاح هسته‌ای و برای تولید هسته بمب کاربرد دارد.
خنداب
ایران یک راکتور تحقیقاتی آب سنگین نیمه‌ساخته دارد که ابتدا اراک نام داشت و اکنون به خنداب تغییر نام داده است.
راکتورهای آب سنگین به‌دلیل قابلیت تولید پلوتونیوم، که مانند اورانیوم در ساخت هسته بمب اتمی کاربرد دارد، خطر گسترش تولید سلاح‌های هسته‌ای را افزایش می‌دهند.
مرکز تحقیقاتی تهران
راکتور تحقیقاتی تهران بخشی از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و یکی از تاسیسات تحقیقاتی ایران است.
بوشهر
تنها نیروگاه هسته‌ای عملیاتی ایران در بوشهر واقع شده است و سوخت آن را روسیه تامین می‌کند و پس از مصرف، روسیه زباله سوختی را تحویل می‌گیرد که این اقدام خطر گسترش سلاح‌های هسته‌ای را کاهش می‌دهد.
آیا خود اسرائیل بمب سنگرشکن ساخته است؟
روشن نیست که اسرائیل چنین ظرفیتی دارد یا خیر. برخی سیاستمداران سابق آمریکا بارها پیشنهاد داده‌اند که آمریکا باید چنین تسلیحاتی را در اختیار اسرائیل قرار دهد.
با وجود این، ایهود ایلام، پژوهشگر سابق وزارت دفاع اسرائیل، به فایننشال تایمز گفت حتی اگر اسرائیل بتواند بمب عظیم جی‌بی‌یو-۵۷ای/بی (نفوذگر مهمات انبوه) را تهیه کند، جنگنده‌های بمب‌افکن اف‌ـ۱۵، اف‌ـ۱۶ و اف‌ـ۳۵ قادر به حمل آن نخواهند بود و بمب‌افکن راهبردی آمریکایی بی-۲ اسپریت لازم است.
گزینههای دیگر چیست؟
به نوشته فایننشال تایمز، جنگنده‌های اسرائیلی شاید با بمباران ورودی‌های هوایی و سایر زیرساخت‌های پشتیبانی، بتوانند تاسیسات هسته‌ای را غیرفعال و در دقت سانتریفیوژها اختلال ایجاد کنند، اما تاسیسات را نابود نخواهد کرد.
خرابکاری آخرین گزینه ممکن است، که اسرائیل پیش‌تر نیز از آن استفاده کرده است، از حمله ویروس رایانه‌ای استاکس‌نت در سال ۲۰۱۰ گرفته تا انفجار و قطعی برق تاسیسات نطنز که در سال ۲۰۲۱ رخ داد. اما چنین حملاتی موفق به توقف دائمی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی نشد.
در نهایت، تحلیلگران معتقدند حمله‌ای در ابعادی که آسیب جدی به تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی وارد کند اگر نگوییم دخالت مستقیم، نیازمند حمایت گسترده آمریکا است.
